Değersizlik Duygusu ve Değersizlik Duygusu ile Baş Etme
Çocukluk hayatında
- Aşırı eleştirilen
- Aile içinde dinlenilmeyen ve kendisine söz hakkı tanınmayan
- Başarılı olma konusunda etrafındaki (kardeş, kuzen, komşu vb.) diğer çocuklar ile kıyaslanan
- Ailesi tarafından şartsız onaylanmayan kişiler
yetişkin olduklarında aşırı DEĞERSİZLİK duygusu yaşarlar. Koşulsuz kabul edilmeyi zihinleri öğrenmediği için kendisi de kendini koşulsuz kabul edemez. Ancak bir koşula dayalı yani bir şeye sahip olduğunda (statü, başarı, para vb. gibi) kendisini değerli görmeye çalışır.
DEĞERSİZLİK duygusu yaşayanlar eğer bunu fark etmeden yaşamaya devam ederlerse stresli ve mutsuz bir hayat sürdürürler. Çünkü her ulaştıkları amaç sonrası farkında olmadan kendilerini değersiz görecekleri başka bir durumda bırakır hayatlarına kendilerini değersiz hissettirecek başa birilerini sokarlar. Hayatları boyunca bu duyguyu devam ettirirler.
Değersizlik duygusunu tetikleyen davranış biçimleri
1- İnsanların sevgisini kaybetmemek için istemedikleri şeyleri yapma eğilimleri vardır.
Hayır diyemezler, ilişkilerinde maddi yükü daha çok yükü üstlenen taraf olurlar, daha çok taviz verirler, haklı olsalar bile özür dileyebilirler vb.
2- Bazı insanları kendilerinden daha değerli gördükleri için o insanların düşüncelerini çok önemserler. Özellikle kendisine otoriter ve olumsuz davranan kişileri kendinden üstün ve değerli görürler. Bu insanların ne diyeceği düşüncesi hayattaki kararlarını etkiler. Onların desteğini ve onayını alırsa işlerin yoluna gireceğini düşünürler. Desteği aldıkları anda onları da değersizleştirirler.
Karşılığını alamadığı ilişkilerde yüksek fedakârlıklar yaparken (onlar önemli derken), kendisinin sürekli yanında olanlara karşı duyarsız olabilirler. (ben önemliyim derler)
Kendini güçlü hissettiği alanlarda olmayı seçerler. Yetersiz hissettikleri güçlü olmadığını düşündükleri ortamlardan kaçarlar. Kendisinden daha düşük gelir düzeyine sahip, kendisinden daha az dikkat çekici, daha az konuşan, daha az baskın, kişilerle arkadaşlık yapma eğilimleri bulunur.
Başkalarını eleştirmezler ama kendilerini aşırı eleştirirler. Başkaları karşısında zor durumda kalma korkuları kararlarını etkiler.
3- Değer göreceğini düşünerek en her şeyin en mükemmelini yapmaya çalışma?
Şu halimle değersizim ama mükemmel başarılara imza atarsam değerli olurum diye düşünerek kendilerine tanımlayamadıkları soyut hedefler koymaya çalışırlar. Ve en mükemmeli ararken aslında neyi aradıklarını bilmeden çok iyi olmalı diyerek hedeflerine doğru koşmaya çalışırlar.
Değersizlik Duygusu Nasıl Yenilir?
- Olduğun “sen” ile olmak istediğin “sen” i iyi tanımalısın? Olduğun senden nefret etmek uzaklaşmak yerine onu kabul edip o şekilde iletişim kurmaya ve sevmeye başlamalısın. Sadece olmak istediğin “sen” e doğru hareket etmeye çalışırsan geçmiş hep peşinden gelecek ve sende kaçmaya devam edeceksin. Her kaçış ve takip stres yaratır.
- İlişkilerinizde fedakarlığı bırakma zamanı eşit ilişkiler kurmayı kendinize alışkanlık haline getirmediğiniz sürece bu duygu azalmayacak. Eminim yine gerekçelerinizi sıralayacaksınız bu durumdan rahatsız olmadığınızı belirtseniz bile bilinçaltınız rahatsız. Daha fazla verdiğiniz ilişkiler dengeyi bozar. Sevgiyi almak için tek taraflı ve verici olduğunuz ilişkileriniz eşit olmalı eğer kabul görmüyorsa bitmeli. Bu size zarar veriyor.
- Kendini eleştirmekten vazgeç bunu yapacağın zaman dur. O şartlarda yapacağının en doğru kararın o olduğunu kendine telkin et.
- Kendine başarılı olmayı ve statü sahibi olmayı önemsemeden hiçbir karşılığı olmadan sadece yapmaktan keyif alacağın uğraşlar bul.
- Güçsüzlüğüne geçmişi bahane göstermeye çalışmaktan vazgeç. Her olumsuz duruma uğradığın her haksızlığa iyi niyetli bir bahane bulma. Bu haksızlığı sana yapanları yüceltme ve önemseme. Onlara açıkça öfkeni dile getir ve yüzlerine söyle. Bedeli ne olursa olsun söyle ve duygunu yaşayarak bitir. Bunu yaptığında en kötü küçücük sevgi kırıntısı kaybedeceksin ama yapamazsan duygunu bastırmaya devam edersen yıllar boyu ödeyeceğin psikolojik ve fiziksel bedel daha acı olacak.
Uzm. Klinik Psikolog Erkan ÇİFTE
erkan.cifte@ikussu.com